Πέμπτη 6 Νοεμβρίου 2014

«ΕΤΣΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ» ΤΟΥ ΜΟΤΣΑΡΤ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ

της Μαρίας Κοτοπούλη *


Την όπερα Έτσι κάνουν όλες σε δύο πράξεις του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ (1756-1791), σε ποιητικό κείμενο του Λορέντζο ντα Πόντε (1749-1838)[1], παρακολουθήσαμε από την Εθνική Λυρική Σκηνή στις 26 Οκτωβρίου 2014. Ο Βενετσιάνος ποιητής και λιμπρετίστας Ντα Πόντε τοποθετεί τη δράση της όπερας στα τέλη του 18ου αιώνα στη Νάπολη, σημαντικότατο λιμάνι και μεγάλη πύλη της Δύσης προς την Ανατολή, και δεν επιλέγει τυχαία την πόλη αυτή, αφού στη μακραίωνη Ιστορία της υπήρξε πρωτεύουσα δουκάτων, βασιλείων και πολιτιστικό κέντρο μεγάλης επιρροής κατά την Αναγέννηση και την εποχή των μεγάλων αλλαγών του Διαφωτισμού. Να θυμίσουμε τη δημοφιλή μορφή του Πουλτσινέλα, που γεννήθηκε στην πόλη της Νάπολης και ενέπνευσε ζωγράφους, ποιητές και θεατρικούς συγγραφείς, καθώς και την παρουσία των Σειρήνων από την Οδύσσεια στο μεγάλο λιμάνι. Θέματα δημοφιλή, η απιστία και η μεταμφίεση, των οποίων τα ίχνη θα μπορούσε κανείς να αναζητήσει στα βάθη της μυθολογίας και της Ιστορίας: στις μεταμορφώσεις του Διός, στις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου, στον Μαινόμενο Ορλάντο του Αριόστο, στον Σαίξπηρ αλλά και στους Γάλλους συγγραφείς Μπομαρσέ και Μαριβό, καθώς και στη λαϊκή κωμωδία και το αστικό δράμα, για να βρει τις πηγές έμπνευσης του Ντα Πόντε, ο οποίος ήταν βαθύς γνώστης της λογοτεχνίας. Εκτός από τον Μότσαρτ και άλλοι συνθέτες, όπως ο Γιόζεφ Χάιντν και ο Αντόνιο Σαλιέρι, ασχολήθηκαν με το ίδιο θέμα, το οποίο ο Ντα Πόντε επεξεργάστηκε με τη γνωστή του μαεστρία. Αξιοποίησε τη μεταμφίεση, στοιχείο που χρησιμοποιεί και στα άλλα δύο έργα της «τριλογίας» του, Γάμοι του Φίγκαρο και Ντον Τζοβάνι, για να κάμει σοφότερους τους ήρωές του και μέσα από το παιγνίδι της μεταμφίεσης να κατακτήσουν ξανά τη γνώση και την πίστη τους, απαλλαγμένοι από κοινωνικές συμβάσεις. Εμφανείς είναι οι αναχρονισμοί και η μολιερικής υφής θεατρικότητα του έργου. Τον δε τίτλο της όπερας δανείζεται από τους Γάμους του Φίγκαρο και από τη φράση του Δον Μπαζίλιο: «Cosi fan tutte». Ο λιμπρετίστας, με το πρωτότυπο, ποιητικό του κείμενο, το γεμάτο ζωντάνια, ενόχλησε τα χρηστά ήθη του 19ου αιώνα και επικρίθηκε έντονα, όταν πρωτοπαρουσιάστηκε στις 26 Ιανουαρίου 1790 στο Burgtheater της Βιέννης.
Ο Μότσαρτ, στην κορυφή της δημιουργικότητάς του, συνθέτει ένα ακόμα αριστούργημα, το οποίο οφείλει την αρτιότητά του στην ασύγκριτη μουσική του ικανότητα, στη γρήγορη δράση και στη συμμετρική διανομή ανάμεσα στα πρόσωπα του έργου. Δυο ερωτευμένα ζευγάρια έρχονται αντιμέτωπα με ένα ζευγάρι κυνικό, που υπονομεύει τον έρωτά τους. Μουσική γεμάτη φαντασία, διαύγεια και ποίηση διαγράφει τα συναισθήματα των ηρώων σε όλες τις εκφάνσεις τους, περνά με εκπληκτική ευκολία από το σοβαρό στο αστείο, από τον βαθύ στοχασμό στην ευθυμία. Σχολιάζει και παρωδεί πρόσωπα και καταστάσεις με εξαιρετική ευστοχία, χάρη και γοητεία, χωρίς να λείπει η προκατάληψη για τη γυναικεία πίστη. Οι άνδρες προκάλεσαν την τύχη τους παίζοντας εν ου παικτοίς, βγήκαν όμως σοφότεροι από την περιπέτειά τους, όπως προείπαμε. Άλλωστε, η υπόθεση είναι το πρόσχημα και το όχημα της Μουσικής. Ο Μότσαρτ έβλεπε πάντα μπροστά και σε όλη του τη ζωή ενδιαφερόταν για την Όπερα. Το 1778 γράφει στον πατέρα του: «Μην ξεχνάς πόσο πολύ επιθυμώ να γράφω όπερες. Ζηλεύω όποιον συνθέτει μία». Ήταν ο πρώτος που έγραψε κωμική όπερα, «Opera buffa». Είχε μέσα του χαρά, αγαπούσε τους ανθρώπους και ήθελε να τους τη μεταδώσει. Εκτός από «Αγαπημένο των θεών» τον ονόμασαν και «Ραφαήλ της μουσικής». Τι υπέροχο, μια μουσική και μια ζωγραφική παλέτα να ανταμώνουν μέσα στον χρόνο, στη μαγεία του φωτός, των χρωμάτων, των θεϊκών ήχων. Και τι άδικο, οι δυο αυτοί μεγάλοι άνδρες να φύγουν τόσο νέοι.


Με τριπλή διανομή, η νέα παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ευτύχησε από τη σκηνοθεσία της Ροδούλας Γαϊτάνου, που κάνει μια χρονολογική μετατόπιση, «ποιητική αδεία», και τοποθετεί τη δράση εν μέσω φροϊδικών θεωριών και βιομηχανικής επανάστασης του 19ου αιώνα. Το σκηνικό, «cabinet of curiosities» του Γιώργου Σουγλίδη, περίκλειστο, με ωραία αισθητική όπως άλλωστε και τα κοστούμια του, φιλοξενεί μια συλλογή περίεργων εκθεμάτων του Δον Αλφόνσο και δίδει την αίσθηση ότι και οι άνθρωποι είναι μέρος της συλλογής του, την οποία ανέδειξε τόσο όμορφα, με τους λεπτούς φωτισμούς του, ο Σάιμον Κόρντερ. Η διεύθυνση χορωδίας από τον Αγαθάγγελο Γεωργακάτο είναι πλέον μια σταθερή αξία για τη Λυρική Σκηνή.
Με την επανεμφάνισή της η υψίφωνος Μυρτώ Παπαθανασίου μας χάρισε μια συναρπαστική ερμηνεία ως Φιορντιλίτζι και συνταίριασε θαυμάσια με τη ζεστή, εύπλαστη φωνή της μεσοφώνου Ειρήνης Καράγιαννη, που ερμήνευσε την Ντοραμπέλα. Σπιρτόζα, δροσερή, η υψίφωνος Μυρσίνη Μαργαρίτη έλαμψε ως Ντεσπίνα παρά τις υπερβολές στις δύο μεταμφιέσεις της. Τις τρεις λαμπερές κυρίες συνόδευσε η παρουσία τριών σημαντικών ανδρών. Ο βαθύφωνος Χριστόφορος Σταμπόγλης κίνησε άριστα τα νήματα της αμφιβολίας ως Ντον Αλφόνσο και πρόβαλε το κυνικό του πνεύμα με την εξαίσια φωνή του, μα ευτυχώς δεν κατάφερε να αποδείξει ότι ο έρωτας δεν υπάρχει. Υπέροχη ερμηνεία από τον βαρύτονο Διονύση Σούρμπη, προσέδωσε στον Γκουλιέλμο του μοτσάρτειο κύρος. Δεν υστέρησε ο Φεράντο του τενόρου Αντώνη Κορωναίου, που απέδωσε με δεξιοτεχνία την «αθωότητα» και τον εγκλωβισμό του σ' αυτό το παιγνίδι.
Ο αρχιμουσικός Μίλτος Λογιάδης απέσπασε από κάθε οικογένεια οργάνων της Ορχήστρας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ωραία και σωστή μουσική ανάπλαση, ξεχώρισαν βέβαια τα ξύλινα πνευστά της. Στήριξε τους εξαίρετους πρωταγωνιστές της παράστασης, ώστε να αναδείξουν τις φυσικές και τεχνικές τους ικανότητες, τόσο στους μονολόγους όσο και στα ντουέτα. Και οι έξι καλλιτέχνες έπαιξαν με τις λεπτές αποχρώσεις σοβαρού και αστείου, απέδωσαν το ύφος μιας άλλης εποχής και με γρήγορες εναλλαγές ερμήνευσαν τους χαρακτήρες με λυρισμό, σπιρτάδα, στοχασμό και ανάλαφρη χάρη. Μια παράσταση που αξίζει να παρακολουθήσουν οι φίλοι της Όπερας και όχι μόνο.


------------
[1] Ποια, άραγε, η σχέση του με τον εκ Σκοπέλου ιερομόναχο και λόγιο Καισάριο Δαπόντε (1713-1784);

Η Μαρία Κοτοπούλη γεννήθηκε στη Μυτιλήνη. Σπούδασε θέατρο στη σχολή Πέλου Κατσέλη και στο Ινστιτούτο Θεάτρου της Σορβόννης. Παρακολούθησε τα μαθήματα του Θεάτρου των Εθνών και την τάξη υποκριτικής στο Κονσερβατουάρ του Παρισιού.
Έχει συνεργαστεί με τα λογοτεχνικά περιοδικά Νέα Πορεία, Εντευκτήριο, Φηγός, Ρασίν (Ελληνογαλλικό), Πόρφυρας, Φιλολογική Πρωτοχρονιά, Λέξη, Ελί-τροχος, ΕΝΕΚΕΝ, καθώς και με το Γ’ Πρόγραμμα και το Φεστιβάλ Αθηνών στο αφιέρωμα για τον Διονύσιο Σολωμό και τον Ρήγα Φεραίο.
Από το 2000 κρατά τη στήλη «Με την αίσθηση του ακροατή» στο λογοτεχνικό περιοδικό Έρευνα των Εκδόσεων Ιωλκός. Συνεργάζεται επίσης με τον Μουσικό Τόνο του Ωδείου Φίλιππος Νάκας και με τις ιστοσελίδες Παραθέματα λόγου, (www.parathemata.com), όπου συνεχίζει τη στήλη «Με την αίσθηση του ακροατή», και www.lexima.gr.
Έργα της είναι: Το μυθικό ταξίδι της Γης (1997), Τα μαγικά δώρα του Διονύσου (2000), Για του Αλέξανδρου τη χάρη (2002), Χωρίς ωράριο στα όνειρα (2006) από τις Εκδόσεις Καστανιώτη και Variation (2010) από τις Εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Στράτος Δουκάκης

Πέμπτη 16 Οκτωβρίου 2014

ΦΩΤΕΙΝΗ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Η Φωτεινή Φραγκούλη είναι συγγραφέας παιδικών βιβλίων και εκπαιδευτικός – εργάζεται ως δασκάλα στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Τα βιβλία της χαρακτηρίζονται από την αγάπη για την παράδοση, για την ελληνική Ιστορία, για τη θάλασσα και ιδιαίτερα για το όμορφο νησί της, τη Λέσβο.

Πώς αρχίζει η συγγραφή μιας νέας ιστορίας;
Η συγγραφή μιας ιστορίας αρχίζει ανέλπιστα και μαγικά, σα μέσα στον νου και στη ζωή μου να πραγματοποιείται ο στίχος «μέσα στα πράγματα γλιστρά ένα ψάρι και από φόβο μην το δουν γυμνό, του ρίχνω το μανδύα μου από λέξεις».

Ποια είναι η πηγή έμπνευσης για να γράψετε ένα βιβλίο;
Ο κάθε δημιουργός υπάρχει σε μια προσωπική μυθολογία, σε μια ιδιόλεκτο, αυτεξούσια αλλά όχι και περίκλειστη. Αρκετές φορές βιώνεται η «έμπνευση» σα να είσαι μπάμπουσκα. Εσύ και κάποιος άλλος μέσα σου. Γι' αυτό πολύ συχνά διατηρείται μια έκπληξη ακόμα και στον ίδιο τον δημιουργό, όταν το ενδιαφέρον ή η συγκίνηση εστιάσει σε κάτι που θα γίνει η αρχή μιας ιστορίας.

Πόσο χρόνο κάνετε για να γράψετε μια ιστορία;
Εξαρτάται πάντα από την ιστορία. Πόσο χρόνο θα σου ζητήσει. Πού θα σε πάει. Δηλαδή δεν υπάρχει σταθερός χρόνος – και ευτυχώς. Υπάρχουν ιστορίες που ολοκληρώθηκαν εύκολα, άλλες που με βασάνισαν περισσότερο και κάποιες που ακόμα με βασανίζουν. Η πιο μεγάλη έγνοιά μου είναι το «χτένισμα» της ιστορίας.

Πιστεύω ότι παιδιά που δεν συναντήθηκαν με τα παραμύθια, θα τα βρει απροετοίμαστα η ζωή. Η κωδικοποίηση των συναισθημάτων μπορεί να περάσει εύκολα μέσα σε ένα βιβλίο για παιδιά, γιατί είναι ένα παιχνίδι.

Ποια είναι η σημασία της καλής εικονογράφησης μιας ιστορίας;
Το κάθε βιβλίο οφείλει να είναι μια αισθητική πρόταση. Η εικονογράφηση, λοιπόν, είναι ένα σπουδαίο κεφάλαιο στη λογοτεχνία για παιδιά. Προϋποθέτει έναν γόνιμο, ουσιαστικό διάλογο ανάμεσα στον συγγραφέα και στον ζωγράφο. Μπορεί να βοηθήσει την κυριολεξία του λόγου να γίνει μεταφορά και τη μεταφορά, κυριολεξία. Δηλαδή να βάλει πραγματικά το παιδί στον δρόμο της τέχνης. Μέσα από έναν τέτοιο διάλογο δεν ωφελούνται μόνο τα παιδιά, αλλά και ο συγγραφέας και ο ζωγράφος, γιατί και οι δύο εξελίσσονται κάθε φορά που μια τέτοια συνεργασία είναι εύφορη. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό για τις έως τώρα συνεργασίες μου.

Στο βιβλίο σας Το μισό πιθάρι γράφετε για τη Λέσβο. Ποια είναι η σημασία του γενέθλιου τόπου για τον συγγραφέα;
Όπως είναι το γάλα για το μικρό παιδί είναι και η σχέση του καθενός με τον τόπο του, σχέση δηλαδή μητρική, που όχι μόνο δεν πρέπει να τον καθηλώσει, αλλά να γίνει το πλοίο που θα τον ταξιδέψει στη ζωή και στον κόσμο όλο. «Να αγαπάς και να θυμάσαι», λέει ο παππούς της ιστορίας. Αυτή η φράση είναι και η ραχοκοκαλιά της. Στο Μισό πιθάρι δεν μιλώ για τη Λέσβο, μιλώ μέσα από τη Λέσβο, για να θίξω θέματα που δεν περιορίζονται στην τοπική γεωγραφία. Αν ο γενέθλιος τόπος είναι το «μισό πιθάρι», το άλλο μισό είναι ο κόσμος όλος.

Η θάλασσα, το απέραντο γαλάζιο του ορίζοντα και η ευλογία της πατρίδας μας, που είναι διάσπαρτη από κοχύλια. Ποια κόκκινη κλωστή σάς ένωσε με το μισό πιθάρι και τους αγγέλους των κοχυλιών;
Αν το πιθάρι και το κοχύλι έχουν μια ομοιότητα ως προς τον εγκλεισμό, μέσα από αυτόν επιζητώ τη θέαση του ορίζοντα, την ίσαλο γραμμή του κόσμου μου.

Στη λύπη και στη χαρά χρησιμοποιούμε λέξεις που κρύβουν τα μυστικά μας. Η κωδικοποίηση των συναισθημάτων είναι ένα παιχνίδι που μπορεί να περάσει εύκολα από τις σελίδες ενός παιδικού βιβλίου;
Τα παιδιά γοητεύονται από τη γλώσσα, παθιάζονται με τις λέξεις, γιατί μέσα στη γλώσσα και διά της γλώσσας τηρούνται βασικοί κανόνες του παιχνιδιού. Το τελικό αποτέλεσμα του λόγου είναι απροσδιόριστο, είναι μια πράξη αυτοσχεδιασμού. Τα παιδιά, όταν ανακαλύψουν τι δεν μπορεί να ειπωθεί, ψεύδονται. Η λογοτεχνία είναι αλήθειες ντυμένες το ψέμα. Όπως και αν δηλώνεται το διαφορετικό, υπό όρους είναι αναγνωρίσιμο. Το μυαλό ταξιδεύει διά μέσου των μύθων, δεσμεύεται, ριψοκινδυνεύει, αναγεννιέται. Τα πάντα είναι δυνατά. Γι' αυτό η τέχνη θεραπεύει. Πιστεύω ότι παιδιά που δεν συναντήθηκαν με τα παραμύθια, θα τα βρει απροετοίμαστα η ζωή. Η κωδικοποίηση των συναισθημάτων μπορεί να περάσει εύκολα μέσα σε ένα βιβλίο για παιδιά, γιατί είναι ένα παιχνίδι. Το παιγνιώδες είναι μέσα στον τρόπο των παιδιών και στον δικό μου τρόπο.

Ποια είναι σήμερα η κατάσταση στην παιδική λογοτεχνία; Υπάρχουν νέοι συγγραφείς; Τι γίνεται με την έκδοση νέων εικονογραφημένων βιβλίων;
Πάντα υπάρχουν νέοι συγγραφείς. και θα υπάρχουν. Όσο για την έκδοση εικονογραφημένων βιβλίων για παιδιά, είναι σαφές ότι η οικονομική κρίση –δυστυχώς– την έχει επηρεάσει. Η κρίση θα έπρεπε να γίνει αφορμή, ό,τι αφορά το βιβλίο –και κυρίως το βιβλίο για παιδιά– να μη δέχεται εκπτώσεις. Να επενδύσουμε στην παιδεία και στον πολιτισμό παντοιοτρόπως. Αυτό που είναι το αυτονόητο να γίνει το πρωταρχικό μέλημα της Πολιτείας και όχι ανέφικτο αίτημα.

Είστε ικανοποιημένη με την πορεία σας στη συγγραφή παιδικών βιβλίων;
Αισθάνομαι συγκινημένη από την επικοινωνία με τους μικρούς αναγνώστες, γιατί εκπληρώνεται ο λόγος της γραφής, που είναι η συνάντηση. Επίσης, η ύπαρξη όχι μόνο μικρών, αλλά και ενήλικων αναγνωστών, επιβεβαιώνει τη θέση μου ότι η λογοτεχνία είναι ενιαία και ότι ένα βιβλίο, αν ένας ενήλικας δεν το διαβάζει με ενδιαφέρον και ευχαρίστηση, είναι αμφίβολο το πόσο κατάλληλο είναι για παιδιά.

Ποια είναι τα συναισθήματα των μαθητών σας όταν μαθαίνουν ότι είστε συγγραφέας;
Το σπουδαίο με τα παιδιά είναι ότι όσο εύκολα μυθοποιούν, το ίδιο εύκολα και απομυθοποιούν. Για τους μαθητές μου είμαι η δασκάλα τους, που πιστεύω ότι με αμοιβαία επίδραση ζούμε το δικό μας παραμύθι.

Διαβάζουν οι νέοι βιβλία;
Η τηλεόραση αγνοεί το βιβλίο. Τα παιδιά όμως δεν αγνοούν την τηλεόραση. Ούτε οι οικογένειες. Τα βιβλία εκτοπίζονται από τα σπίτια με την αφέλεια ότι η αρωγή τους αντικαθίσταται από το διαδίκτυο. Για τους γονείς το βιβλίο είναι ένα «πρέπει» για τα παιδιά τους και μια απουσία μέσα στη δική τους ζωή. Το σχολείο κάνει τη φιλαναγνωσία μάθημα και τη λογοτεχνία εξεταστική περίοδο. Οι σχολικές βιβλιοθήκες έκλεισαν ή υπολειτουργούν. Από την εμπειρία μου, όμως, μπορώ να πω ότι στην ηλικία του Δημοτικού Σχολείου τα παιδιά διαβάζουν περισσότερο.

Ετοιμάζετε κάποιο καινούργιο βιβλίο;
Είναι υπό έκδοση Η ελιά στο πέλαγος από τις Εκδόσεις Πατάκη με εικονογράφηση της Εύης Τσακνιά.

Μπορείτε να μας προτείνετε κάποια ενδιαφέροντα βιβλία;
Δεν μ' αρέσει να προτείνω βιβλία, γιατί το αναγνωστικό ενδιαφέρον ποικίλλει. Θα αναφέρω όμως κάποια βιβλία που διάβασα και ευχαριστήθηκα πολύ: Τα πορφυρά πανιά του Αλεξάντερ Γκριν (Εκδόσεις Κίχλη), Η σιωπή των βιβλίων του Τζορτζ Στάινερ (Εκδόσεις Ολκός), Διάλογος για το δέντρο του Πολ Βαλερί (Εκδόσεις Άγρα), Γράμματα σ' έναν φίλο Γερμανό του Αλμπέρ Καμί (Εκδόσεις Πατάκη), Το αλάτι της ζωής της Φρανσουάζ Εριτιέ (Εκδόσεις Κέλευθος).

Στράτος Δουκάκης
* Αναδημοσίευση από το Διάστιχο (http://diastixo.gr/)

Τετάρτη 6 Αυγούστου 2014

«Ερωτικά έμμετρα»

Μας εκπλήσσει και πάλι –τώρα με Ερωτική Ποίηση– ο φίλος και συμπατριώτης μας Θεόδωρος Μεσσηνέζης. Άρτι εκδοθέν το νέο βιβλίο του, πιο συγκεκριμένα μια ποιητική συλλογή με τίτλο: «Ερωτικά έμμετρα» και με ένδειξη τον ύμνο του έρωτα από την Αντιγόνη του Σοφοκλή: Έρως ανίκατε μάχαν, μια φράση, ωδή στον έρωτα και αιώνια πηγή έμπνευσης.
Θα μπορούσα κάλλιστα να το χαρακτηρίσω σαν ένα μπουκέτο με στίχους-άνθη, από προσωπικές εκμυστηρεύσεις και σκιρτήματα, εν μέσω μιας ολόκληρης ζωής. Κι όλα αυτά αφιερωμένα στη γυναίκα του «συνοδοιπόρου μου στη ζωή», όπως την αναφέρει. 
Έχοντας πλέον γευτεί όσα όλα η ζωή του έχει προσφέρει, ο ποιητής θυμάται, διαλέγεται και αφηγείται βιώματα από την εφηβεία μέχρι και τώρα σε μια ηλικία που για πολλούς ίσως να θεωρείται παραίτηση. Εκείνος ξεπέρασε τις όποιες ηθικές αναστολές και αποφάσισε να μιλήσει με ανοικτά χαρτιά, για τι άλλο παρά για Αγάπη και Έρωτα.

Κι αν περνάνε τα χρόνια, τα μαλλιά κι αν ασπρίζουν
σκεπασμένα με χιόνια, οι καρδιές δεν λυγίζουν.
Μένουνε νέες κι ανθίζουν σαν τ’ Απρίλη λουλούδια,
Σαν πουλιά φτερουγίζουν όπως λεν στα τραγούδια.

Ποίηση λιτή που μιλά με απλότητα και ειλικρίνεια για γεγονότα όπου, ακριβώς ο έρωτας και η αγάπη καιροφυλακτούσαν παντού, σε παράθυρα, σε σκαλιά, σε αυλές, σε εκδρομές, και σε πόσα άλλα όπου ήταν φανερή η παρουσία αυτών των δυο στοιχείων τα οποία τους πρόσφεραν γαλήνη ψυχής και σώματος.

Έβγα βρε στο παραθύρι δυο λογάκια να μου πεις
κι αν η Μάνα σ’ έχει φύγει, βγες στη πόρτα της αυλής

Δεν θα ήθελα, βεβαίως, να παραλείψω πως επίσης διακρίνω, σε κάποια ποιήματα, στοιχεία που συνδέονται με την εντοπιότητα και την καταγωγή. Αλλά πως θα μπορούσε να ήταν κι αλλιώς αφού στα περισσότερα ο έρωτας και η αγάπη διαδραματίζονται στο γενέθλιο τόπο τη Λέσβο.

Ω, ναι Νησί μου, κάθε στιγμή μου που ’χω περάσει σε σε κοντά,
Μες την καρδιά μου σαν χελιδόνι έχει κουρνιάσει παντοτινά.

Αγαπητέ μου Θόδωρε, θέλω να σε ευχαριστήσω που είχες την καλοσύνη να μου στείλεις το νέο σου πόνημα με την ωραία αφιέρωση αλλά και για την έκπληξη να έχεις στολίσει το εξώφυλλο (και να το αναφέρεις) με μια σύνθεση δική μου.
Να ‘σαι καλά!



Τρίτη 25 Μαρτίου 2014

Να χαμηλώσει το φως… Έχουμε ανάγκη τη σιωπή…

Έτυχε, ένα βράδυ, σε μια πνευματική σύναξη ν’ ακούσω κάποιους στίχους ενός άγνωστου για μένα ποιητή που μέσα μου άφησαν μια γλυκιά γεύση. Ζήτησα μετά από το φίλο Παναγιώτη Πελεκάνο να μου αποκαλύψει το όνομα του ποιητή: «Παναγιώτης Ψαριανός» μου είπε, «συμπατριώτης μου από τη Γέρα της Λέσβου». Η έκπληξή μου ήταν όταν σε λίγες μέρες ο Παναγιώτης, είχε την καλοσύνη να μου χαρίσει δυο ποιητικές συλλογές του κ. Ψαριανού.
Το περασμένο καλοκαίρι, πάλι έτυχε, φτάνοντας σε μια παραθαλάσσια ταβερνούλα στην Παναγιούδα της Λέσβου με τον φίλο ποιητή Δημήτρη Νικορέτζο, να συναντήσουμε με την παρέα του τον άγνωστο ποιητή κ. Ψαριανό. Μετά τις συστάσεις, του αφηγήθηκα το περιστατικό με τους στίχους του.
Συναντηθήκαμε κι άλλες δυο φευγαλέες στιγμές κι έμαθα ότι πρόκειται για έναν καταξιωμένο οικονομολόγο. Πως τώρα συμβαδίζουν οικονομικά και ποίηση, άντε να το καταλάβεις, παρότι έχω και άλλο παράδειγμα φυσικού και ποιητή.. Τέλος πάντων… Πολλά παράξενα έχω να μάθω ακόμη.

Προ ημερών ο κ. Ψαριανός με τίμησε χαρίζοντάς μου τη νέα του συλλογή «Να χαμηλώσει το φως» από τις εκδόσεις ARTplus, 2013. Το εξώφυλλο κοσμεί πίνακας του μεγάλου ζωγράφου Δημοσθένη Κοκκινίδη και τον πρόλογο γράφει ο Δημήτρης Νικορέτζος. 

Γράφει ο Δ. Νικορέτζος στον πρόλογό του: «Ο Παναγιώτης Ψαριανός, έχει την ψυχολογία ενός πολίτη που θέλει –και πιστεύει πως το μπορεί– να αναδιαμορφώσει τον κόσμο και δεν τον αφήνουν οι άνθρωποι…». Τι το παράξενο… η ίδια ψυχολογία κατέχει κι εμένα από τότε, να θέλω και να μην μπορώ ν’ αλλάξω τον κόσμο…

Ο Παναγιώτης (τώρα πλέον ας μου επιτραπεί να τον αποκαλώ έτσι) δείχνει να «σπάει» συχνά τα επαγγελματικά του καθήκοντα και να τραβάει, όπου βρει (μου έκανε εντύπωση αυτό), αδρές γραμμές και πινελιές στίχων…
Ξεφυλλίζοντας λοιπόν την τελευταία συλλογή του διακρίνω την πλούσια λυρικότητα, την ευαισθησία, την απλότητα και την αρμονία που αποπνέουν τα «άτιτλα και σύντομα» ποιήματά του. Καλοδουλεμένα όπως είναι μεταδίδουν στον αναγνώστη τον τρυφερό λυρισμό του με το συνταίριασμα ψυχής και λόγου.


Σταχυολογώ  εδώ μερικά ποιήματά του για να πάρετε μια γεύση κι εσείς.

Έρημες πόλεις, 
αιώνιοι έρωτες, 
αρχαίες κραυγές.


Έχουμε ανάγκη τη σιωπή.

Να αισθανθούμε την ψυχή 
του κόσμου, που αλλάζει,
ν’ ακούσουμε του σύμπαντος 
τη θεία μουσική
κι έκθαμβοι να κοιτάξουμε 
το φως μας που τελειώνει.

Αύριο,
μέσα στων πάντων τη ροή,
θα έχουμε χαθεί.


Ό,τι επέλεξα 
και έπραξα 
αυτό ήμουν.


Το πιο όμορφο ταξίδι 
είναι μέσα στα μάτια σου.

Κι αυτά τα χέρια, 
χαϊδεύοντας τον άνεμο, 
πλάθουνε κόσμους.


Παναγιώτη σ’ ευχαριστώ!

Τετάρτη 12 Μαρτίου 2014

Α ν ε μ ώ ν ε ς


Κάτω, χαρούλες, κι όλο φως οι μυγδαλιές
τρελό χορό μέσα στους δρόμους αρχινίσαν
κι εδώ στους λόφους ανεμώνες αγκαλιές
μια πρώιμη άνοιξη, χιλιόχρωμη, σκορπίσαν... 

Μια πρώιμη άνοιξη!... Πώς φεύγουν οι καιροί!...
'Ηταν και τότε όπως και σήμερα ο λόφος
κι εσύ, παιδούλα, σαν αγάπη τρυφερή,
μάζευες λούλουδα στο δειλινό χρυσόφως.
Σ' αναθυμούμαι όπως ερχόσουν ντροπαλά
με το μικρό μπουκέτο σου γλυκιά και μόνη
κι εστάθης δίπλα μου και μου 'δωσες δειλά
μιαν ανεμώνη.


 Τάκης Χατζηαναγνώστου
Φεβρ. 1952

(Πρώτο βραβείο πανελλήνιου διαγωνισμού 
για την άνοιξη, της Περιηγητικής Λέσχης)

Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου 2014

ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΟ

Ίδιο απαράλλαχτα μουντό και σήμερα, το θυμικό μου. Ούτε στιγμή ν’ αφουγκραστώ μ’ αφήνει κάποια δειλά σκιρτήματα των τελευταίων πρωινών, ο Ιαβέρης της ψυχής μου! Τα μάτια στρέφω προς τα έξω λίγο να ξεδώσουν, αυτά τουλάχιστο. Αρκετά γαληνεμένη σήμερα η θάλασσα. Πιο φωτεινά παλλόμενο το ατλάζι της, άνετα με ταξιδεύει ως την απέναντι ακτή.

Ζωηρότερα τα χρώματα και κείνης, μέσα απ’ τη διάφανη ατμόσφαιρα. Της ελιάς τ’ ασημοπράσινο, το καφετί στις αναδεντριές. Διάσπαρτα με γελαζούμενες πράσινες παρενθέσεις, τα πεδινά της. Ζαφείρι από πάνω τους κι ο ουρανός.

Άξαφνα, σαν κάτι να υποψιάστηκε ο νους. Η άνοιξη μήπως; αναρωτήθηκα. Όχι, αφού δεν τέλειωσε ακόμα ο χειμώνας. Η μήπως ναι, αφού έχουμε τέλη Φλεβάρη με μαλακωσιές; Μα τι τα ρωτάς ανόητε, αφού έλαβες ήδη και μέσα σου τα ζωηφόρα της μηνύματα; Κείνα τα επίμονα τα πρωινά, π’ αρνιόσουν να προσέξεις. Και που φουντώνουν τώρα καταλυτικά στα κατάβαθα της ψυχής σου;
Δεν απόρησα! Έτσι και πέρσι, πρόπερσι και χρόνια πριν, απροσδόκητα την ένιωσα την άνοιξη την ξελογιάστρα να ‘ρχεται.

                                                                                               Πάνος Αναγνώστου
                                                                                                      «Ψηφίδες»

Τετάρτη 6 Νοεμβρίου 2013

Στη μνήμη του Αργύρη Εφταλιώτη


Η Εθνική Εταιρεία των Ελλήνων Λογοτεχνών
και η Λεσβιακή Παροικία
διοργανώνουν τιμητική εκδήλωση στην μνήμη του Λέσβιου ποιητή και πεζογράφου
Αργύρη Εφταλιώτη
(από τους πρωτομάχους του δημοτικισμού)
με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 90 χρόνων από το θάνατο του.

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 29 Νοεμβρίου και ώρα 7:15 μ.μ.
στη Στοά του Βιβλίου (Πεσματζόγλου 23).

Ομιλητής θα είναι ο ποιητής, δοκιμιογράφος και κριτικός λογοτεχνίας
καθηγητής Δημήτρης Νικορέτζος
με θέμα: Αργύρης Εφταλιώτης, Ο Βάρδος της Ρωμιοσύνης.

Τον ομιλητή θα πλαισιώσουν στις απαγγελίες ποιημάτων
η ραψωδός Άννα Παπακωνσταντίνου
και η καθηγήτρια απαγγελίας Νινέτα Παπαδάκη.
Χαιρετισμούς θ’ απευθύνουν:
ο Πρόεδρος της «Ε.Ε.Ε.Λ.» Πρέσβυς της Ελλάδος
κ. Βασίλης Βιτσαξής
και η Πρόεδρος της Λεσβιακής Παροικίας
κ. Καίτη Μεσσηνέζη